Xin cha giải thích thêm
về điều răn thứ tám và những trường hợp được phép không phải nói sự thật.
LM Phanxicô Xaviê Ngô Tôn Huấn
Trả lời:
Trong xã
hội ngày nay, có quá nhiều người ở khắp mọi nơi đã không tôn trọng sự thật -hay
lẫn lộn sự thật với sự gian dối, xảo trá chỉ vì lợi ích cá nhân hay tập
thể. Thêm vào đó, người ta còn không dám tố cáo sự gian dối, lường gạt vì
sợ hãi hay vì muốn làm ngơ để cầu lợi. Trước thực trạng này, người Kitô
hữu Công giáo chân chính có trách nhiệm phải sống và làm chứng cho sự thật như
Chúa Giê su đã dạy các môn đệ xưa: "Nhưng anh em hễ có thì phái nói có, không thì nói không .
Thêm bớt điều gì là do ma quỉ " ( Mt 5,37).
Lý do phải
tôn trọng sự thật là vì Thiên Chúa là Chân, Thiện, Mỹ tuyệt đối. Nghĩa là chỉ
nơi Ngài mới có chân lý hay sự thật, sự thiện hảo và tuyệt mỹ mà thôi. Chúa Giêsu cũng đã nói rõ điều này với các môn đệ: “Thầy là đường là sự thật và là sự sống” (Ga 14,6). Như thế, tôn trọng sự thật, sống và hành động trong
chân lý là phương cách duy để bước đi theo Chúa Kitô, tiến về quê Trời là
nơi không còn gian dối, bất công bóc lột, thay trắng đổi đen, mà chỉ còn
yêu thương, bình an và hạnh phúc vĩnh cửu.
Thế giới
ngày nay điên đảo chỉ vì con người ở khắp nơi không biết tôn trọng sự thật,
thích thề gian, dối trá, chà đạp công lý và bác ái để thi nhau làm những điều
gian ác, xấu xa, không xứng đáng với nhân phẩm và địa vị của mình là hình ảnh
của Thiên Chúa công bình, chân thật, yêu thương và trọn hảo.
Ngạn ngữ
Việt-Nam có câu: “cái lưỡi không xương trăm đường ngoắt ngoéo”,
hoặc “yêu nên tốt ghét nên xấu”. Có nghĩa là chỉ vì tư lợi
hay đố kỵ hiềm khích, mà người ta có thể dễ dàng đổi trắng thay đen, vo tròn,
bóp méo sự thật để phục vụ cho lợi ích của riêng mình hay của phe nhóm
mình. Đáng buồn thay là một số người có
trách nhiệm và sứ mạng rao giảng chân lý, làm chứng cho sự thật, lại nhắm mắt,
bịt tai trước những thực tế gian ác, dối trá, lừa đảo, bất công và bóc lột
người của kẻ cầm quyền cai trị. Tệ hại hơn nữa là họ còn trơ trẽn uốn ba tấc
lưỡi để ca tụng bản chất xảo trá, gian dối, phi luân và vô nhân đạo của
xã hội để cầu lợi hoặc muốn được tiến cử trong tham vọng quyền bính.
Nhưng
họ không biết một điều rất quan trọng là dù nhìn dưới góc độ nào, thần
học hay triết học mà kết quả lượng giá (evaluated) thực tiễn cho thấy
thực chất không hề có lợi hay giúp ích gì cho nhu cầu chính đáng
của con người, thì mọi lý thuyết, chủ thuyêt hay học thuyết kia chỉ đáng quăng
vào thùng rác mà thôi. Chúa nói: " ai có tai nghe, thì nghe" (Mt 13, 43; Mc 4,23; Lc 8,8).
Chính
vì không muốn hay không biết phân biệt làn ranh giữa sự thật và sự gian
dối, sự thiện và sự dữ, cũng như không lấy sự thật làm thước đo cho
mọi suy tư, quyết định và hành động nên không một ai có thể thuyết phục được
người khác tin những hứa hẹn hoa mỹ về một thiên đường trần gian, dù hiểu
theo cánh chung luận nào.
Riêng
trong phạm vi tương giao giữa người với nhau, nếu không tôn trọng sự thật
thì không ở đâu người ta có thể xây dựng được một liên hệ tốt
đẹp, lâu bền để làm chung được việc gì hữu ích, vì chỉ có sự thật mới
giải thoát con người khỏi “mọi thứ gian ác, mọi điều xảo trá, giả hình và ghen
tương cùng mọi lời nói xấu gièm pha” (1 Pr 2,1).
Để
tránh nguy cơ gian xảo đó, điều răn Thứ Tám của
Chúa “cấm tráo trở sự thật trong mọi giao tiếp với tha nhân. Lời
truyền dạy luân lý này xuất phát từ ơn gọi của dân thánh là dân được chọn làm
nhân chứng cho Thiên Chúa là Đấng chân thật và là chân lý” (x. SGLGHCG,
số 2464).
Sau
đây là các tội phạm đến chân lý tức nghịch giới răn thứ tám
cần phải tránh:
1- Nói
dối là trực tiếp chối bỏ hay tráo trở sự thật về một sự kiện
nào đó. Thí dụ, chối không nhận tội để khỏi bị phạt hay bồi thường thiệt
hại cho người khác. Tùy hoàn cảnh và sự việc mà tội nói dối trở nên nặng
hay nhẹ. Thí dụ, nói dối về phẩm chất của một món hàng để bán với giá cao, gây
thiệt hại cho người tiêu thụ, thì lỗi đức công bằng và bác ái, đòi hỏi phải tôn
trọng lợi ích tinh thần và thể lý của người khác như lợi ích của chính mình.
Ngược lại, nếu nói dối về đời tư và lý lịch cá nhân để lường gạt tình và
tiền của ai sẽ gây thiệt hại nặng cho người khác hơn là nói dối về phẩm
chất món hàng…. Thí dụ, nói dối mình chưa có chồng hay vợ để lừa gạt người khác
kết hôn. Trong trường hợp này, hôn phối sẽ không thành sự (valid) theo giáo
luật vì gian dối.
Sách
Công Vụ Tông Đồ có kể lại hình phạt nhãn tiền cho hai vợ chông Anania và
Saphira đã toa rập nhau để dấu bớt số tiền họ bán tài sản để dâng vào quỹ chung
dưới quyền quản lý của các Tông Đồ. Hai vợ chồng này đã dấu bớt một phần tiền
bán tài sản, nên Phêrô đã quở trách họ về tội gian dối khiến cả hai cũng lăn ra
chết sau khi nghe lời quả trách của Phê rô (Cv 5,1-11). Như thế đủ cho thấy
gian dối là điều không đẹp lòng Chúa, Ngài là Chân , Thiên Mỹ, tuyệt đối.
2- Làm
chứng gian và bội thệ (false witness and perjury): đây là tội
nặng không những đối với luật pháp xã hội mà đặc biệt nghịch điều răn
thứ tám của Chúa truyền dạy xưa kia: “Ngươi không được làm chứng gian hại người” (Xh 20,16).
Trong đời
sống xã hội ở khắp nơi ngày nay, làm chứng gian và
bội thệ có thể làm thiệt hại lớn lao cho người khác và ngăn cản
thi hành công lý. Một phạm nhân có thể bị tù tội nhiều năm hay được trắng án vì
lời chứng thực hay thề gian của nhân chứng. Vì thế, người bội thệ – hay
thề gian – sẽ bị pháp luật trừng phạt đích đáng.
Trong
Giáo Hội, làm chứng gian cũng gây trở ngại cho việc thành sự (validity)
của bí tích. Thí dụ, “chứng gian cho một người đã kết hôn để người này
dối gạt kết hôn với người khác thì hôn phối sẽ không thành sự (invalid )”
(Giáo luật số 1098). Người chứng gian chắc chắn phạm tội lỗi giới răn Thứ Tám.
Riêng ở Mỹ, khai gian (nói dối) để hưởng các trợ cấp xã hội như wellfare,
foodstamps, single parent, bồi thường tai nạn xe cộ ... đều mắc tội
phạm điểu răn Thứ Tám và lỗi đức công bình. Ai giúp người khác khai gian, thề
dối để kiếm lợi đều có tội nghịch điều răn thứ tám và phép công bình, đòi hỏi
phải tôn trọng của công cũng như của riêng. Nghĩa là không thể nói, khai gian
để lấy tiền của chánh phủ hay của công ty thì không có tội. Không có giáo lý
nào dạy hay cho phép làm điều này.
Trường hợp không buộc phải
nói sự thật:
Tuy nhiên, trong thực hành, luật
đòi tôn trọng sự thật cũng không gạt bỏ thi hành đức bác ái Kitô Giáo trong một
số trường hợp. Nghĩa là có những hoàn cảnh người ta không buộc phải nói sự thật
cho người khác biết. Về điểm này, Giáo lý của Giáo Hội nói rõ như sau: " Vì
lợi ích và sự an toàn của tha nhân, sự tôn trọng cuộc sống riêng tư và công
ích, đó là lý do đủ để không cho người ta biết điều họ muốn biết”
(x. SGLGHCG, số 2284).
Cụ thể áp dụng như sau:
1- Liên quan đến
bí tích hoà giải, cha giải tội không được phép tiết lộ bất cứ điều gì
nghe được từ hối nhân trong toà giải tội, dù đó là lời thú tội ngoại tình hay
sát nhân. Nghĩa là không được dùng những điều nghe được trong toà giải tội để
tố cáo hay làm hại ai vì bất cứ lý do nào. Đây là ấn toà cáo giải (seal
of confessions) buộc mọi linh mục phải tuyệt đối giữ kín. Ai vi phạm sẽ bị vạ
tuyệt thông tiền kết (x. Sđd,số 2490; giáo luật số 983 &1388 triệt 1).
2- Trong xã hội,
những người có bổn phận giữ gìn bí mật quốc phòng liên hệ đến an ninh quốc gia,
những luật gia, tâm lý gia, tâm lý trị liệu (psychotherapist) đều không được
phép tiết lộ những bí mật quân sự và nghề nghiệp đòi buộc phải giữ kín vì
lợi ích của quốc gia hay của các thân chủ đã tín nhiệm tiết lộ cho mình. Các
bác sĩ cũng không cần phải nói sự thật về bệnh tình cho bệnh nhân biết để tránh
gây hoảng hốt và thất vọng cho họ (x. Sđd ,số 2491).
3-
Riêng về đời tư của người khác, dù biết sự xấu của ai thì vì
đức bác ái, không được tố cáo cho người khác biết về sự xấu còn đang trong vòng
kín đáo. Thí dụ, biết người nào đang ngoại tình với ai, nhưng chuyện này
còn trong vòng kín ít người biết. Mình biết được, thì đức bác ái đòi buộc
không được tố cáo thêm cho người khác biết khiến sự xấu trở thành công
khai, gây thiệt hại nặng cho danh dự của người liên hệ. Nếu có, trong trường
hợp này, chỉ nên cầu nguyện cho họ, và nếu thuận tiện, thì tìm cách
kín đáo khuyên bảo họ theo tinh thần lời dạy của Chúa Giêsu về việc "sửa
lỗi anh em" (Mt 18: 15-17 ) mà thôi.
Nói khác đi, không ai có bổn
phận phải đi tố cáo cho người khác những gì hoàn toàn thuộc về đời tư của một
cá nhân, một gia đình. Nhưng ngược lại, nếu cá nhân hay tập thể làm
những điều xấu có hại cho lợi ích chung của nhiều người khác hay cho cả cộng
đồng, thì vì công ích chung, lại buộc phải tố cáo sự xấu hay gian dối.
Thí dụ cụ thể, nếu biết rõ người nào đã có gia đình, nhưng đang tìm cách lấy
người khác bằng cách nói dối là chưa hề kết hôn, hay người phối ngẫu đã chết,
thì vì lợi ích của người đang bị dối gạt, và của người phối ngẫu đang bị phản
bội kia, người biết có bổn phận phải tố cáo việc này với thẩm quyền có trách
nhiệm. Cụ thể là trình sự việc cho linh mục đang giúp lo thủ tục kết hôn cho
người kia biết để ngăn chặn kịp thời sự xấu, tai hại. Đây là việc bác ái, công
bằng và lương tâm đòi buộc phải làm. Nếu không, sẽ có lỗi là dung túng hay cộng
tác vào việc xấu đã biết.
Cũng vậy, khi biết rỏ có kẻ
làm hàng giả, pha chế đồ ăn với hoá chất có hại cho sức khoẻ của người tiêu thụ
thì cũng buộc phải tố cáo để tránh cho công chúng khỏi bị thiệt hại do việc làm
thiếu lương thiện nói trên gây ra.
Cũng
thế, với những kẻ đang lường gạt phụ nữ dưới chiêu bài “hôn nhân ngoại quốc”
hay tuyển mộ công nhân đi làm xa với lương cao nhưng thực tế chỉ là mua bán
những phụ nữ đáng thương này cho dịch vụ mãi dâm hay nô lệ tình dục rất tội lỗi
và khốn nạn này, thì buộc phải lên tiếng tố cáo việc làm vô đạo này của những
người vô luân, mất hết lương tri đó cho công luận biết để cứu nguy cho
các nạn nhân. Đây là vấn đề lương tâm và đạo đức buộc phải làm, không thể
bỏ qua được. Nếu không, sẽ có tội dung thứ hay công tác vào việc làm tội lỗi
của kẻ khác. Cách riêng, các linh mục có bổn phận dạy dỗ cho giáo dân biết về
vấn đề này vì lợi ích thiêng liêng của họ. Do đó, không nên chứng hôn cho những
cặp muốn lấy nhau để được ra nước ngoài, chứ không vì yêu thương và muốn sống
bí tích hôn phối thực sự.
Ngoài
ra, nếu biết rõ ai không phải là tín hữu Công giáo, hoặc ai đang sống chung như
vợ chồng mà chưa kết hôn trong Giáo Hội, nhưng cứ lên rước Mình Máu Thánh Chúa
khi tham dự Thánh Lễ, thì người biết phải tố cáo việc này cho cha xứ nơi các
đương sự đến dự thánh lễ để ngăn cản họ, vì theo giáo lý, giáo luật họ không
được phép làm như vậy.
Cũng
trong trường hợp tương tự, nếu biết kẻ sát nhân đang lẫn trốn ở đâu, nhất là
biết có kẻ khủng bố đang dự định phá hoại, đặt bom ở chỗ nào, thì buộc phải tố
cáo kín cho nhà chức trách biết để bắt và trừng trị những kẻ đó hầu
tránh tai họa lớn cho nhiều người.
Nhưng
nếu có người đang cầm dao hoặc súng đi tìm ai để sát hại, thì lại không được
chỉ chổ trốn của nạn nhân cho hung thủ. Nếu chỉ chỗ để nạn nhân phải thiệt mạng
thì sẽ mắc tội cộng tác vào việc sát nhân. Không ai buộc phải ngay thẳng, nói
thật trong trường hợp này, vì kẻ mưu sát là kẻ đang muốn làm sự dữ, nên
tuyệt đối không ai được phép cộng tác vào việc độc dữ này vì bất cứ lý do
gì.
Tóm lại, nói chung, phải tôn
trọng sự thật vì Thiên Chúa là Ðấng chân thật và công chính. Không được nói dối
và thề gian để mưu tư lợi hay để làm hại ai. Tuy nhiên cũng có những trường hợp
cho phép người ta không cần nói sự thật vì lợi ích chung hay riêng, như
đã nói ở trên..
Mặt khác,
cũng vì tôn trọng sự thật và để tránh những thiệt hại và lạm dụng của những
người gian manh, hay không hiểu rõ giáo lý, chúng ta cũng phải vì lương tâm mà
lên tiếng tố cáo những sai trái của người khác trong các trường hợp cụ thể
nói trên đây.
Ước mong
những lời giải đáp trên đây thỏa mãn câu hỏi được đặt ra.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét